هَذِهِ الاُمَّةِ مِنَ الفُرقَةِ وَ طَاعَةِ أئِمَةِ الضَّلالَةِ وَ الدُّعَاةِ إلَی النّار
لخطبة.
«سوگند به خدا که من مردم را أمر کردم تا در نمازهای نافلة شبهای ماه رمضان اجتماع نکنند و آنها را به جماعت بجای نیاورند و فقط برای نمازهای فریضه و واجب به جماعت حضور یابند ؛ و من به آنها آگاهی دادم که نوافل ماه رمضان را به جماعت خواندن بدعت است. در این حال بعضی از افرادی که در لشکر من بودند و همراه من جنگ می‌کردند، یکدیگر را با صدای بلند خبر کردند که: ای اهل اسلام! سُنت عمر تغییر کرد. این مرد ما را از نماز نافله در ماه رمضان نهی می‌کند. بطوری که من حقّاً نگران شدم و ترسیدم که: در ناحیه‌ای از جانب لشکر من فتنه بر پا کنند. من چه کشیده‌ام از دست این امّت از جدائی و افتراق و پیروی از امامان ضلالت و رهبران به سوی آتش دوزخ» تا آخر خطبه.
از اینجا باید دید أئمّة طاهرین ـ سلام الله علیهم أجمعین ـ برای برگرداندن اوضاع به زمان رسول خدا و سیرة آن حضرت با چه مشکلاتی مواجه بوده‌اند و تا چه سر حدّ فداکاری کرده و از مال و جان و تمام شئون خود دریغ ننموده‌اند.
طَبَری در تاریخ خود، نامة محمّد بن عبدالله محض صاحب نفس زکیّه را به منصور دوانیقی نقل کرده و تا به اینجا می‌رسد که: محمّد می‌گوید: وَ إنَّ أَبَانَا عَلَینا کَانَ الوَصِیَّ وَ کَانَ الإمَامَ فَکَیْفَ وَرِثْتُم وَل‌یَتَهُ وَ وُلْدُهُ أحْیَاءٌ. «حقّا پدر ما علیّ بن أبیطالب وصیّ رسول خدا بود و امام امّت بود. پس چگونه شما ولایت او را به ارث برده‌اید در حالی که فرزندان او زنده هستند»؟!
این نامه مفصّل است ؛ و در پاسخ او أبوجعفر منصور، نامة بسیار مفصّلی می‌نویسد و از جمله عبارات آن اینست که: وَ لَقَدْ طَلَبَهَا أبُوکَ لِکُلِّ وَجْهٍ، فَأخْرَجَهَا نَهَاراً وَ مَرَّضَهَا سِرَّا وَ دَفَنَها لَیْلاً فَأَبَی النّاسُ إل الشَّیْخَیْنِ وَ تفَضِیلَهُمَا.
«بدرستی که پدرت (علیّ بن أبیطالب» از هر ناحیه‌ای که می‌توانست به دنبال ولایت رفت و آنرا طلب کرد، فاطمه را در روز برای إثبات مُدّعای خود بیرون می‌آورد، و او را در پنهانی مداوا و معالجه می‌نمود، و او را در شب دفن کرد، معذلک مردم دست از شیخین و تفضیل آنها برنداشتند».
ابن خلدون که این نامه را از منصور دوانیقی نقل می‌کند، با مختصر اختلافی در لفظ آورده و در این جمله می‌گوید: وَ لَقَدْ طَلَبَ بِهَا أَبُوکَ مِن کُلِّ وَجْهٍ وَ أخْرَجَهَا تُخَاصِمٌ ـ إلی آخره.
«پدرت از هر ناحیه‌ای که می‌توانست طلب ولایت کرد و فاطمه را برای مخاصمه و منازعة با خصم برای گرفتن ولایت خارج کرد».
باری، منظور ما از این تحقیق آنست که رویّه و منهاج شیخین آنقدر در مردم مؤثّر بود که حضرت أمیرالمؤمنین علیه السّلام در مدّت إمارت خود همة آنرا بر نداشتند و مردم به همین نهج در زمان حضرت امام حسن علیه السّلام باقی بودند، و روز به روز در اثر شدّت و قدرت بنی امیّه که در رأس آنها معاویة بن أبی سفیان در شام کوس أنانیّت می‌زد و صد در صد خود را مجهّز برای از بین بردن نام و نشان رسول خدا کرده بود، این بدعتهای دیرین استوارتر و بدعتها و أحداث تازه‌ای نیز بر آن افزوده می‌شد، تا به جائی که معاویه صریحاً به مُغیرة بن شُعْبَه گفت: تا من نام محمّد را از بالای مأذنه‌ها پائین نیاورم و در زمین دفن نکنم از پای نخواهم نشست.
مسعودی در تاریخ خود، در وقایع سال دویست و دوازدهم هجری آورده است که: در این سال، منادی مأمون از طرف او اعلان کرد که: ذمّة خلیفه بَری است از هر کس که معاویه را به نیکی یاد کند و یا او را بر احدی از اصحاب رسول خدا
صلّی الله علیه وآله وسلّم مقدّم دارد و یا سخنی در مخلوقیّت آیات قرآن بگوید، و غیر از این. و در بین مردم در علّت اینکه چرا در امر معاویه، مأمون إعلام برائت کرده است اختلاف شد و جهات مختلفی گفته شد.
یکی از جهات اینست که: بعضی از هم مجلسان و هم صحبتان مأمون، حدیثی را برای او از مُطِْف بن مُغیرَة بن شُعبَة ثَقَفی نقل کرده است. و این حدیث را زُبَیر بنِ بَکّار در کتابش که به أخبار مَعروف به مُوفقِیّات است و برای مُوَفَّق تصنیف کرده است آورده است. و آن خبر اینست که زُبیر بن بکّار می‌گوید: شنیدم که: مدائنی می‌گفت: مُطْرف بن مُغیرة بن شُعبه گفت: من با پدرم مغیرة بن شُعبه به عنوان ورود و میهمان بر معاویه وارد شدیم.
پدرم نزد معاویه می‌فت و با هم گفتگو داشتند و پس از آن به نزد من می‌آمد و مطالب گفته شدة نزد معاویه را برای من می‌گفت: و از عقلش سخن می‌گفت و از سخنانی که از او شینده بود در شگفت می‌ماند. تا شبی پدرم از نزد معاویه باز آمد و از خوردن شام امتناع کرد. من او را غمگین یافتم و ساعتی به انتظار ماندم و چنین می‌پنداشتم که غصّة او دربارة ما و یا عملی است که از ما سرزده است.
من به او گفتم: ای پدر، چرا تو را از شب تا به حال غمناک می‌نگرم؟! گفت: ای فرزند من! من از نزد خبیث‌ترین و فاسدترین مردم آمده‌ام! گفتم: چگونه؟ گفت: من در حالی که با او خلوت کرده بودم به او گفتم: ای أمیر مؤمنان! مرتبه و مقام تو از میان ما به درجه و منزلت عالی رسیده است که از هر جهت درما تأثیر شدید داری! چه خوب بود که اینک عدل و داد خود را نمایان می‌نمودی و خیر خود را گسترده می‌کردی زیرا که در این وقت تو پیر شده‌ای! و چه خوب بود که به برادران خودت از بنی هاشم نظر محبّت می‌کردی و صلّة رحم می‌نمودی! سوگند به خدا که: امروز چیزی در دست ایشان نیست که تو از آن ترس داشته باشی!
معاویه درپاسخ من گفت: هَیْهَاتَ هَیْهَاتَ!! مَلَکَ أخُوتَیمٍ فَعَدلَ وَ فَعَلَ مَا فَعَلَ ؛ فَواللهِ مَا عَدَا أن هَلَکَ، فَهَلَکَ ذَکْرُهُ إل أن یَقُولَ قائِلٌ: أبُوبَکرِ. ثُمَّ مَلَکَ أخُو عَدیٍّ فَاجْتَهَّدَ وَ شَمَّرَ عَشْرَ سِنینَ ؛ فَوَاللهِ مَا عَدَا أن هَلَکَ فَهَلَکَ ذِکْرُهُ إل أن یَقُولُ قائِلٌ: عُمَرُ: ثُمَّ مَلَکَ أخُونَا عُثْمَانُ فَمَلَکَ رَجُلٌ لَم یَکُنْ أحَدٌ فِی مِثْلِ نَسَبِهِ، فَعَمِلَ مَا عَمِلَ (وَ عُمِلَ بِهِ): فَوَاللهِ مَا عَدَا أنْ هَلَکَ فَهَلَکَ ذِکْرُهُ وَ ذِکْرُ مَا فُعِلَ بِهِ.
وَ إنَّ أخَا هَاشِمٍ یُصْرَخُ بِهِ فِی کُلِّ یَوْمٍ خَموسَ مَرَّاتٍ: أشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ. فَأَیُّ عَمَلٍ یَبْقَی مَعَ هَذَا؟ ل اُمَّ لَکَ! وَاللَهِ إل دَفُناً دَفُناً.
«دور است، دور است (باقی ماندن نام من در این حال و یا صلة رحم کردن با بنی هاشم). برادر تیمیّ ما: أبوبکر حکومت کرد و در بین مردم به عدالت رفتار کرد و بجا آورد آنچه را بجا آورد ؛ و سوگند به خدا همینکه مرد یاد او و نام او هم مرد مگر اینکه گوینده‌ای در وقتی نام او را ببرد و أبوبکر بگوید. و پس از آن برادر بنی عدیّ ما: عمر حکومت کرد، کوشش کرد و ده سال کمر بست. و سوگند به خدا همینکه مُرد یاد او و نام او هم مُرد مگر اینکه گوینده‌ای در وقتی نام او را ببرد و لفظ عُمَری بر زبان آرد. و سپس برادر ما عثمان حکومت کرد و هیچکس در نَسَب همطراز و همانند او نبود و کرد آنچه را که کرد (و نیز گذشت آنچه که دیگران با او کردند) و سوگندبه خدا همینکه مُرد یاد او و نام او هم مُرد و یاد آنچه بر او بجای آوردند نیز مُرد.
ولی این برادر هاشمی ما (مراد رسول الله است) در هر روز پنج مرتبه با صدای بلند نامش را به أشهَدُ أنَّ مُحَمَّدا رَسُولُ الله می‌برند. کدام عملی من انجام دهم که با وجود این إعلان و این بانگ محمّد رسول الله، برای من باقی بماند! ای بی‌ماد؟ سوگند به خدای که من از پای نمی‌نشینم تا این نام را در أعماق زمین دفن کنم». (یعنی با وجود این صدا واین بانگ، هر عمل یخیری من انجام دهم نامم نمی‌ماند و با مردن من می‌میرد. من تمام کوشش و همّت خود را مصروف داشته‌ام که: نام محمّد را از روی زمین بردارم و با وجود بقاء نام او برای کسی در دنیا ارج و ارزشی نیست و در رابر این ندا هیچ کردار خیری ظهور ندارد. و برداشتن این نام از فراز مأذنه‌های مساجد، متوّقف است بر سخت‌گیری بر بنی هاشم و آنها را از قید حیات ساقط کردن و از حسّ و نَفَس انداختن).
مسعودی گوید: چون مأمون عباسی این داستان را شنید، این امر باعث شد که همانطور که گفتیم: در بلاد مسلمین ندا در دهند که: از ذمّة خلیفه خارج است کسی که در بارة معاویه خوبی بگوید و یا او را بر احدی از صحابه مقدّم شمرد. مأمون به آفاق ممالک اسلام نامه نوشت که معاویه را بر بالای منبرها لعنت کنند. این امر بر مردم سنگین آمد و آنرا بزرگ شمردند و در عامّة مردم هیجان و شورشی پدیدار شد. فلهذا به مأمون گفتند: این لعن معاویه صلاح حکومت تو نیست. و مأمون از تصمیمی که داشت صرف نظر نمود.
سید حسین موسوى راد لاهیجى
http://www.hawzah.net