عالم خلوص واخلاص
اوّل آنکه به نصّ کریمه قرآنیّه دیگر شیطان را به هیچ وجه من الوجوه برایشان تسلّط و اقتدارى نیست:
فَبِعِزَّتِکَ لاغْوِیَنَّهُمْ اجْمَعینَ- الاّ عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصینَ . بدیهى است که این استثناء تشریعى نیست بلکه به واسطه اقتدار ذاتى مخلصین در مقام توحید، دیگر شیطان را قدرتى نبوده و به علّت ضعف و ناتوانى خود نمىتواند در این مرحله به آنان دست یابد. بارى چون مخلصین خود را براى خدا خالص نموده به هر چیز که مىنگرند خدا را مىبینند، و شیطان به هر قسم و کیفیّتى بر ایشان ظهور کند باز با نظر الهى در آن شىء مىنگرند و استفاده الهیّه مىکنند، لهذا شیطان از اوّل امر نزد این طایفه اعتراف به عجز و مسکنت خود نموده و سپر مىاندازد و الاّ شیطان ذاتش براى اغواء بنى آدم است و کسى نیست که بخواهد به کسى ترحّم نموده و دست از اضلال او بردارد.
دوّم، این گروه از محاسبه محشر آفاقى و حضور در آن عرصه معاف و فارغ هستند.
در قرآن کریم وارد است که:
وَ نُفِخَ فِى الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِى السَّماواتِ وَ مَنْ فِى الْأرْضِ الاّ مَنْ شَاءَ اللهُ.
از این آیه به طور حتم دستگیر مىشود که به طور اجمال جماعتى از فزع و صعقه قیامت در امانند، و چون به آیه شریفه:
فَإنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ- الاّ عِبادَ اللَهِ الْمُخْلَصینَ ضمیمه گردد معلوم مىشود که آن گروه که از صعقه قیامت در امانند عبارتند از:
بندگان مخلَص خدا، زیرا بندگان مخلص به یک معنى ابدا داراى اعمالى نیستند تا آنان را براى حساب آن در عرصه قیامت حاضر سازند. آنان به واسطه مراقبت و ریاضات شرعیّه در جهاد انفسیّه کشته شده و به حیات ابدى پیوستهاند و از قیامت عظماى انفسیّه عبور کردهاند، در دوران مجاهده به حساب آنان رسیدگى شده و حال به واسطه قتل فی سبیل الله در نزد خداى خود به خلعت حیات ابدى مخلّع و از روزىهاى خاصّه خزانه ربوبى متنعّمند.
قال عزّ من قائل:
وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فِى سَبیلِ اللَهِ امْوَاتاً بَلْ احْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ.
و زیاده بر آن، آنکه احضار، فرع بر عدم حضور است و اینانقبل از پیدایش طلیعه قیامت در همه جا حاضر بوده و بر همه احوال مطّلع بودهاند لقوله تعالى: عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ.
سوّم، آنچه از ثواب و اجر به هر کس برسد و در روز قیامت به او عطا شود
در مقابل عمل او خواهد بود مگر این صنف از بندگان که کرامت الهیّه بر ایشان ماوراء طور پاداش عمل است: وَ ما تُجْزَوْنَ الاّ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ- إلاّ عِبَادَ اللَهِ الْمُخْلَصینَ.
و اگر گفته شود که: مفاد این آیه آنست که گروه معذّبین طبق اعمالشان به پاداش مىرسند مگر بندگان نیک خدا که براى ایشان جزا در مقابل عمل نبوده بلکه پروردگار منّان به ایشان به فضل و کرم خود جزا خواهد داد. گوئیم: مفاد آیه مطلق بوده و مخاطب آن اختصاصى به گروه معذّبین ندارد، علاوه آنکه جزاى بندگان به فضل و کرم، منافات با جزا در مقابل عمل ندارد. چه معناى فضل اینست که در مقابل عمل کوچک، پروردگار منّان جزاى بزرگ عنایت مىفرماید و در واقع عمل کوچک را بزرگ مىشمارد ولى با این همه باز جزا در قبال عمل واقع گردیده است در حالى که مفاد کریمه شریفه غیر از اینست، مفاد آیه آنست که به بندگان مخلصین خدا جزا اصلا در مقابل عمل داده نمىشود. و نیز در آیه دیگر مىفرماید:لَهُمْ ما یَشَاؤُنَ فیها وَ لَدَیْنَا مَزیدٌ.
براى این گروه هر چه اراده و مشیّت آنان تعلّق گیرد خواهد بود و در نزد ما نیز چیزى زیاده از مقدار اراده و مشیّت آنان براى آنان خواهد بود. پس معلوم مىشود که از کرامات الهیّه چیزهائى که فوق اراده و مشیّت و بالاتر از سطح فکر و میزان طیران مرغ اختیار و اراده آنهاست داده خواهد شد و این نکته شایان دقّت است و قابل توجّه.
