ملائکه‌ای که قرآن کریم نسبت تدبیر امور را به آنها میدهد
ملائکه‌ای که قرآن کریم نسبت تدبیر امور را به آنها میدهد
در مواضعی از قرآن کریم، خداوند بر فرشتگانی که دارای مأموریّتهای خاصّی هستند، قسم یاد کرده است.
مانند آیات اوّل از سوره نازعات:
وَ النَّـٰـزِعَـٰـتِ غَـرْقًا * وَ النَّـٰـشِـطَـتِ نَشْــطًا * وَ السَّـٰـبحَـتِ سَـبْحًا* فَالسَّـٰـبِقَـتِ سَبْقًا * فَالْمُدَبّرَ'تِ أَمْرًا.
«سوگند به ملائکه‌ای که با شدّت و جدّیّت در حین خطاب الهی از موقف خود کنده میشوند. و سوگند به ملائکه‌ای که به سوی مطلوب فرود میآیند. و سوگند به ملائکه‌ای که در حرکتشان به هدف سرعت میکنند. و پس از آن سوگند به ملائکه‌ای که در انجام مأموریّت بر سائر اسباب سبقت میگیرند و امر
الهی را ایجاد و احداث مینمایند. و پس از آن سوگند به ملائکه‌ای که به اذن خدا تدبیر امور میکنند.»
در این آیات، خداوند بیان تدبیر جمیع امور این جهان مُشاهَد و محسوس را بوسیله این فرشتگان نموده است. و تمام این صفات نَزْع و نَشْط و سَبْح و سَبْق و تدبیر برای یک نوع از فرشتگانست که از ساحت حضرت حقّ تعالی نزول، و از موقف و مقام خود برای اداره امور این عالم شأنیّت و مأموریّت دارند.
اگر در وهله اوّل و در بدءِ نظر، معنای نازعات و ناشطات و سابحات و سابقات برای ما غیر مشخّص باشد ـ اگر چه مفسّرین معانی مختلفی را در تفاسیرشان ذکر نموده‌اند ـ امّا با ملاحظه سه اصل مهمّ: یکی وضوح معنای الْمُدَبِّرَ'تِ أَمْرًا که به معنای فرشتگان مدبّر جریانات و حوادث هستند، و دوّم به ملاحظه ارتباط مراد و معنی در میان این پنج دسته که صفاتشان را بیان فرموده است، و سوّم به لحاظ آوردن فاء تفریع و تراخی بر سر الْمُدَبِّر'ت و السَّـٰـبِقَـت و نیاوردن آن را بر سر سه دسته پیش از آن، که النَّـزِعَـت و النَّـشِطَـت و السَّـبِحَـت باشد، ما میتوانیم بخوبی ابهام را از آیه برداریم و معنای آن را بدست بیاوریم.
توضیح آنکه: از فَالْمُدَبِّرَ'تِ أَمْرًا که با فاء تفریع آمده است و دلالت بر تفرّع صفت تدبیر بر صفت سبق میکند، و همچنین در فَالسَّـٰـبِقَـتِ سَبْقًا که نیز با فاء تفریع آمده و دلالت بر تفرّع صفت سبقت بر صفت سَبْح و سرعت نمودن مینماید، بدست میآوریم که: یک مجانست خاصّی میان معانی مراد از این سه آیه وجـود دارد؛ زیرا میگوید: السَّـٰـبِحَـتِ سَبْحًا * فَالسَّـٰـبِقَـتِ سَبْقًا * فَالْمُدَبِّرَ'تِ أَمْرًا.
«ملائکه‌ای که سرعت میکنند، و در امر خدا بر سائر امور سبقت
میگیرند، و در نتیجه تدبیر امور را مینمایند.»
و مفادش این میشود که: تدبیر امور را میکنند پس از آنکه به سوی آنها سبقت گرفته‌اند؛ و سبقت گرفته‌اند پس از آنکه در وقت نزول با سرعت به سوی آنها آمده‌اند.
و بنابراین، مفاد از سابحات (سرعت گیرندگان) و از سابقات (پیشی گیرندگان) همان ملائکۀ مدبّرات (تدبیر کنندگان) هستند که به اعتبار کیفیّت نزولشان برای انجام مأموریّت که همان تدبیر امور باشد، بدین صفات از آنها ذکر شده است.
و بطور کلّی و با نظر واسع میتوان مجموع این سه آیه را مفاد آیۀ شریفۀ دیگری دانست که میفرماید:
لَهُ مُعَقِّبَـٰـتٌ مِّن بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ ے یَحْفَظُونَهُو مِنْ أَمْرِ اللَهِ.
«برای او فرشتگان پیکننده و دنبال کننده‌ای در پیش روی او و در پشت سر او هستند، تا وی را از امر خدا محفوظ و مصون بدارند.»
فرشتگان مأمور تدبیر امور، بر اشیاء و حوادث فرود میآیند در حالیکه اسباب و عللی بر آنها تجمّع نموده‌اند؛ و آن علل در تأثیر وجود و عدم آنها و در بقاء و در زوال و بالاخره در احوالات مختلفه آنها بر سر نزاع و کشمکشند.
امّا آنچه را که قضای محتوم و امر مبرم خداوندی بر آن تعلّق گیرد، فرشته مأمور برای این تدبیر و انجام این امر به سرعت فرود میآید و از بقیّه اسباب پیشی میگیرد و آن سبب مقتضی را طبق اراده و قضای الهی تمام میکند؛ تا آنچه در قضاء و امر حتمی حضرت حقّ بوده است تحقّق پذیرد.
