درس اول امام شناسی
بسم الله الرحمن الرحیم
و صلى الله على محمد و آله الطاهرین
و لعنةالله على اعدائهم اجمعین من الآن الى قیام یوم الدین
و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم.
قال الله الحکیم فى کتابه الکریم:
«کَانَ النَاسُ اُمَّةً وَاحِدَة فَبَعَثَ اللهُ النَبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَ مُنذِرِینَ وَ أَنزَلَ مَعَهُم الکِتَابَ بالحَقِّ لِیَحکُمَ بَینَ النَاسِ فِیمَا اختَلَفُوا فِیهِ وَ مَا اختَلَفَ فِیهِ إلَّا الَذِینَ اُوتُوهُ مِن بَعدِ مَا جَآئَتهُم البَیِّنَاتُ بَغیًا بَینَهُم فَهَدَى اللهُ الَذِینَ آمَنُوا لِمَا اختَلَفُوا فِیهِ مِن الحَقِّ بإذنِهِ وَ اللهُ یَهدِى مَن یَشَآءُ إلَى صِراطٍ مُستَقِیمٍ»
اختلاف اساسی بین شیعه و سنى
بین شیعه و سنى اختلاف فقط در مسئله ولایت است.
شیعه می‌گوید امام باید معصوم باشد و از جانب خدا منصوب گردد، سنیان می‌گویند عصمت از شرائط امام نیست و مردم می توانند براى خود امامى را اختیار کنند و از او پیروى نمایند.
بقیه مسائلى که مورد اختلاف بین این دو گروه است همه تابع این مساله بوده و از فروعات این اصل بشمار میرود، و روى زمینه اختلافى که در این اصل به میان آمده است در آن فروعات نیز اختلافاتى قهراً پیدا شده است، بطوریکه اگر در این اصل اختلاف از میان برخیزد و این دو فرقه داراى مرام و مذهبى واحد گردند، بقیه فروع نیز خودبخود به پیروى و به تبع این اصل اختلافات خود را رها نموده و متحد خواهند شد.
ما به یارى خدا و استمداد از روح پاکان و اولیاى خدا در این روزها اصل این مساله را بررسى می نمائیم و از روى کتاب خدا و نصوص صریحهاى که از حضرت رسول صلى الله علیه و آله وارد شده است شرائط امام را بیان میکنیم بِحَولِهِ وَ قُوَّتِهِ وَ لَا حَولَ وَ لَا قُوَّةَ إلاّ باللهِ العَلىِّ العَظِیم و براى توضیح این معنى قبل از استدلال به آیه فوق که در مطلع سخن ذکر شد شاهد و مثالى را از باب مقدمه ذکر میکنیم.
امام بمنزله قلب در پیکر انسان است
در بدن انسان دستگاههاى مختلف و متنوعى وجود دارد که هر یک در انجام وظیفهاى مختص به خود مشغول فعالیت است.
چشم براى دیدن و گوش براى شنیدن و بینى براى تنفس و بوئیدن و زبان براى چشیدن و دست و پا براى أخذ نمودن و راه رفتن است هر یک از این اعضاء در انجام وظیفه خود ساعى و کوشاست ولى نیروى خود را از نقطه نظر حیات مادى از قلب میگیرد.
قلب خون را به تمام اعضاء و جوارح میرساند و در هر لحظه بدانها حیات نوینى میدهد و خون تازه به وسیله ارسال قلب آنها را زنده و با نشاط نگاه میدارد، بطوریکه اگر در یک لحظه قلب متوقف گردد و از سرکشى و سرپرستى خود باز ایستد این اعضاء زنده و شاداب به صورت مرده و کدر درآمده تمام خواص خود را از دست می دهند.
چشم نمی بیند، گوش نمی شنود، دست حرکت ندارد، پا نیز مرده و بیحس می گردد.
بنابراین فائده قلب همان عنوان سرپرستى و زعامت و ایصال حیات به این اعضاء تحت حیطه اوست، کسى نمی تواند بگوید ما به قلب نیاز نداریم زیرا از قلب کارى ساخته نیست، نه می‌بیند و نه می شنود و نه سخن می‌گوید و نه می‌نویسد و نه و نه...
ما چشم داریم و با چشم می‌بینیم، و گوش داریم و با گوش می شنویم، و زبان داریم و با او می گوئیم، و دست داریم و با او می نویسیم.
این سخن بیجا و غلط است چون چشم بدون قلب و گوش بدون قلب و زبان بدون قلب مرده و صفر است، آن بینائى که در چشم، و شنوائى که در گوش است به علت نیروى قلب است. چشم در هر آن مواجه با هزاران آفت و فساد خارجىاست و همچنین گوش و سایر اعضاء، چون مرتباً قلب از مراقبت خود دریغ ننموده و دائماً خون به عنوان غذا و دوا و دافع دشمنان خارجى و عوامل موجب فساد و میکربهاى مهلکه می فرستد.
لذا چشم و گوش در تحت ولایت سلطان قلب زنده و پایندهاند قلب دستگاه معدل و تنظیم کننده قوا و حیات بخشنده اعضاى انسان است.
و اما از نقطه نظر معنى، مغز و دستگاه مفکره منظم کننده این قوا و اعضاء مىباشد،
چشم فقط می بیند یعنى در اثر انعکاس نور، صورتى از شیئى مرئى در حدیبیه و عدسى چشم منعکس می گردد، اما این صورت چیست و با او چکار باید کرد، این وظیفه چشم نیست، این کار مغز است که این صورت را گرفته و روى او حساب می کند و از این صورت بهرهبردارى می نماید.
و لذا کسانیکه مست شدهاند یا بیهوش و یا دیوانه گشتهاند در چشم آنان نقصانى به وجود نیامده است چشم کاملاً سالم و در منعکس نمودن شعاع و پدیدار نمودن صورت مرئى بسیار صحیح و بجا کار مىکند ولى چون دستگاه مغز و مفکره از کار خود دست کشیده و به وظیفه خود عمل نمىکند. سلسله اعصاب این صورت را که به مغز تحویل می دهند مغز نمىتواند آن را بشناسد و آن را در محل خود اعمال کند .
لذا دیده می شود که شخص مست خواهر و مادر خود را به جاى عیال خود می گیرد و در صدد تعدّى به آنان برمی آید، در معبر عام لخت و عریان حرکت می کند و نمی تواند تشخیص دهد که صورت معبرى را که سابقاً در قواى ذهنیه خود محفوظ داشته است با این صورت معبر فعلى تطبیق کند و سپس حکم به عدم جواز حرکت در حالت عریان بودن در معبر نماید.
شخص مست، هرزه می گوید، عربده مىکشد، در نزد بزرگان کارهاى سخیف و ناروا مىکند، از خوردن کثافات و خبائث دریغ ندارد و از جنایات خوددارى نمی کند، با آن که قواى سامعه و ذائقه و لامسه او کار خود را انجام می دهد، لکن چون دستگاه کنترل و تنظیم مغز خراب شده است لذا نه تنها نمی تواند از این چشم بینا و گوش شنوا و دست توانا بهرهبردارى کند بلکه به عکس آنان را در راه هلاکت و فساد مصرف نموده و به وسیله آنان تیشه به اصل شاخ و بن هستى خود می زند.
بنابراین وجود دستگاه مغز نیز براى استخدام این اعضاء و جوارح و به کار بستن هر یک از آنان در موقع لزوم و تطبیق صور حاصله با صور محفوظه سابقه و احکام صحیحه مترتبه بر آنست، بطوریکه در شخص مجنون که قواى عاقله خود را از دست داده است هیچ نتیجه صحیحى از دیدار و گفتار و کردار او مترتب نمی شود.
از انسان بگذریم در حیوانات نیز قلب و مغز وجود دارد و بدون آن هیچ حیوانى حتّى حیوانات تک سلولى نمی توانند به وظیفه خود ادامه دهند و براى ادامه حیات و زندگى خود در تلاش باشند.
در جمادات نیز آنچه آنها را در تحت خاصیت و کیفیت واحد قرار می دهد، و راسم وحدت آنان است همان روح و نفس واحدى است که در آنان سارى و جارى بوده و بهمین علّت داراى خاصیت واحد بوده و اثرات واحدى از آنان مشهود است.
اتفاقا در فن تکنیک و ماشین سازى از این موضوع استفاده نموده و با ایجاد دستگاههاى تنظیم کننده و معدِّله توانستهاند حرکت چرخها و موتورها را تنظیم کنند.
ساعت را که کوک می کنیم در اول فشار فنر قوى است و می خواهد چرخ دندهها را بسرعت حرکت دهد و چون فنر باز می شود و فشارش ضعیف می گردد می خواهد چرخها را بکندى حرکت دهد، در ساعت دستگاهى بنام پاندول می گذارند که حرکت را تنظیم نموده و چه فشار فنر قوى و چه ضعیف باشد در هر حال ساعت به یک منوال حرکت نموده و وقت را بطور صحیح تنظیم می‌کند.
در ماشینهاى بخار که کارخانههاى بزرگ را بکار می‌اندازد اگر دستگاه معدّل نباشد تمام ماشینها خرد و خراب خواهند شد، چون دیگ بخار در هنگام جوشش، بخار زیاد تولید نموده و اگر این بخار مستقیماً به پشت پیستونها وارد شود چرخ طیار شتاب گرفته و با سرعت سرسام آورى ماشین را خرد خواهد نمود، و نیز در وقتیکه در دیگ بخار حرارت کمتر مىشود ممکنست سرعت کم شود.
لذا همیشه در دستگاهى بخار اضافى را براى مواقع کمبود ذخیره می کنند و دستگاهى بنام معدِّل و رگولاتور بین لولههاى متصل به دیگ و بین پیستونها قرار می دهند تا همیشه بخار را به مقدار معیّن نه کم و نه زیاد به پشت پیستونها رهبرى کند، این دستگاه در وقتى که بخار بسیار است زیادى آن را خودبخود در دستگاه ذخیره می فرستد و از وارد شدن آن به موتورها جلوگیرى می نماید و در وقتى که بخار کماست از دستگاه ذخیره، بخار ذخیره شده را می گیرد و با بخار فعلى توأماً به موتورها می فرستد و لذا خودبخود همیشه موتورها آرام و منظم حرکت نموده در یک سرعت خاص مورد نیاز به حرکت در می آیند.
در جامعه بشرى براى تبدیل قوا و تنظیم امور و رفع اختلافات بین مردم و جلوگیرى از تعدیات به حقوق فرد و اجتماع و رهبرى نمودن تمام افراد را به مقصد کمال و منظور از آفرینش و کامیابى از جمیع قوا و سرمایههاى خدادادى احتیاج به معدِّل صحیح منظِّم است و الاّ جامعه از هم گسیخته می شود و از سرمایه حیات بهرهبردارى نخواهد نمود.
لزوم امام معصوم در جامعه
منظِّم عالم انسانیت و اجتماع امام است که حتماً باید داراى قوائى متین و فکرى صائب و اندیشه اى توانا ناظر بر اعمال و کردار امت بوده، بین آنها نظم و تعادل را برقرار کند.
آیا اگر این امام نیز خود جایز الخطا و مبتلى به معصیت و گناه و در فکر و اندیشه مانند سایر افراد جامعه دچار هزاران خطا و اشتباه گردد و یا نیز مانند آنان بوالهوس و شهوتران باشد، می تواند با اینحال در بین افراد صلح دهد، اختلافات آنان را رفع کند حقّ هر ذى حقّى را به او برساند و جلوى تعدّیات را بگیرد و تمام افراد را قوه حیات و نیروى زندگى بخشد، به هر کس به اندازه استعداد و نیاز او از معارف و حقائق تعلیم کند، موارد خطا و اشتباه آنان را هر یک به نوبه خود در سلوک راه خدا و رسیدن به مقصد کمال بیان کند؟حاشا و کلّا!
بنابراین رهبر جامعه و زعیم و امام مردم باید معصوم و عارى از گناه و هر گونه لغزش و خطا بوده با فکرى عمیق و پهناور و سینهاى منشرح به نور الهى و قلبى منوَّر به تاییدات غیبیّه ناظر بر احوال و رفتار و حتّى بر خاطرات قلبیّه هر یک از افراد امّت بوده باشد.
بعضى از عامّه عصمت را در پیغمبران قبول دارند و بعضى از آنها مرتبه ضعیفى از عصمت را درباره آنان قائلند و بعضى بطور کلّى عصمت را درباره آنان انکار کرده و بهیچوجه آنان را مصون از خطا و معصیت نمی دانند، ولى شیعه بطور عموم عصمت را به تمام معنى در انبیاء شرط می داند و نیز درباره ائمه معصومین صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین قائل به عصمت است.
